Łuszczyca – przyczyny, objawy i rozwiązania

Łuszczyca jest powszechną, przewlekłą (to znaczy trwającą niekiedy przez całe życie), niezakaźną i zapalną chorobą skóry, która przebiega z remisją i nawrotami (tzw. z okresem nasilenia zmian, w których objawy są ciężkie) i okresem ustępowania zmian, w którym objawy są łagodne lub nie występują. Łuszczyca najczęściej objawia się zmianami rumieniowymi, łuszczącymi się czerwonymi lub białymi wykwitami na skórze, zwanymi blaszkami łuszczycowymi. Objawy mogą pojawić się w każdym wieku, ale najczęściej występują we wczesnych stadiach wieku dorosłego lub później – w wieku około 50–60 lat.

Obszary dotknięte łuszczycą różnią się morfologicznie od typowej suchej skóry (tzw. kserozy) i są klasyfikowane jako rumienie zapalne, co oznacza, że zmiany obejmują naskórek, skórę właściwą oraz naczynia krwionośne, położone w warstwie podskórnej. Łuszczyca jest spowodowana defektem wzrostu komórek w warstwie podstawnej. Dochodzi tam do nadmiernej liczby podziałów komórkowych oraz do przyspieszonego, nieprawidłowego cyklu dojrzewania keratynocytów. Szereg czynników wewnętrznych i zewnętrznych ma wpływ na rozwój tej choroby, wśród nich wymienia się:  podłoże genetyczne, infekcje, leki, dieta, urazy mechaniczne i stresy psychiczne.

• Reakcje zapalne w głębszych warstwach skóry właściwej i górnej części naskórka. 
• Zwiększona szybkość odnawiania się keratynocytów (dominującego typu komórek w naskórku).
• Zmieniony proces złuszczania (czyli naturalnego procesu, w którym oddzielana jest najbardziej zewnętrzna warstwa naskórka - warstwa rogowa). 

„Czy łuszczyca jest zaraźliwa?”, „Czy łuszczyca swędzi?” oraz „Czy łuszczyca jest dziedziczna?” to najczęściej wpisywane w wyszukiwarkę pytania dotyczące tej choroby, pokazujące jak mała jest wiedza o tym schorzeniu. Poniżej odpowiadamy na te pytania.

Czy łuszczyca jest zaraźliwa? Nie, łuszczyca nie jest chorobą zakaźną. Nie można się nią zarazić w jakikolwiek sposób, w tym przez kontakt z osobą chorą. Nie jest również schorzeniem wynikającym z braku higieny. Jej podłoże jest autoimmunologiczne, a aktywatorem choroby może być stres, infekcja bakteryjna, niektóre leki i inne. 

Czy łuszczyca swędzi? Trudny do opanowania świąd to jeden z najbardziej charakterystycznych i zarazem dokuczliwych objawów tej choroby. Ten objaw występuje u 70-90 procent pacjentów.

Chorzy na tę chorobę często zastanawiają się dlaczego to oni zachorowali oraz czy przekażą chorobę dzieciom. Czy łuszczyca jest dziedziczna? Nie wiadomo jaka jest przyczyna łuszczycy, jednak uwarunkowania do rozwoju tej choroby można odziedziczyć. Według badań ok. 10 procent ludzkości dziedziczy jeden lub więcej genów, które zwiększają prawdopodobieństwo zachorowania na łuszczycę. Jednak tylko 2-3 procent populacji na nią zachoruje. Jeśli na łuszczycę choruje jedno z rodziców to prawdopodobieństwo zachorowania dziecka wynosi 10 procent procent, jeśli dwoje rodziców – ryzyko wzrasta do 50 procent. Jednak nawet mimo predyspozycji genetycznych choroba nie rozwinie się u wszystkich. Zachorowanie na łuszczycę nie zależy jedynie od odziedziczenia genów. Zdecydowanie łuszczyca nie należy również do chorób genetycznych.

Ze względu na przebieg, obraz kliniczny oraz występujące objawy wyróżnia się wiele rodzajów łuszczycy. Zmiany skórne typowe dla łuszczycy to blaszki łuszczycowe czyli rumienie pokryte parakeratotyczną łuską. Zmiany mogą być różowego lub czerwonego koloru i są pokryte zazwyczaj srebrnobiałą łuską. Mogą one wyglądać jak grudki lub rozległe płaty o wielkości nawet kilkudziesięciu centymetrów. Łuszczyca może pojawić się w wielu miejscach: na łokciach i kolanach, nogach, dłoniach i stopach, a nawet na paznokciach i skórze głowy. 

Jak zaczyna się łuszczyca? Jakie są jej pierwsze objawy?
Początki łuszczycy mogą być mało charakterystyczne, a pierwsze objawy  mogą sugerować inne choroby. Pierwszym objawem jest tzw. wykwit pierwotny, przypominający czerwone grudki wielkości łebka od szpilki. Zmiana wyraźnie różni się od zdrowej skóry. 

Jak wygląda łuszczyca?
W łuszczycy zaburzeniu ulega proces rozwoju komórek naskórka. Komórki warstwy rogowej naskórka nakładają się na siebie tworząc zgrubienia - łuski o srebrzystej barwie. Wtedy może pojawić się świąd. Po zdrapaniu łuski, powierzchnia wykwitu staje się błyszcząca (tzw. objaw świecy stearynowej). W miarę rozwoju choroby grudki stają się coraz większe, a łuski przylegające do siebie tworzą blaszkę łuszczycową. Grudki często pojawiają się w miejscach zadrapania lub uszkodzenia skóry - świadczy to o aktywnym procesie chorobowym.

Gdzie się pojawia łuszczyca?
W łuszczycy zwyczajnej (plackowatej) zmiany umiejscowione są na kończynach (kolana, łokcie), owłosionej skórze głowy – w okolicach czoła i wzdłuż linii włosów. U dzieci łuszczyca zwyczajną może pojawić się na twarzy i na powiekach. Łuszczyca skóry głowy może pojawić się na długo przed wykwitami na innych częściach ciała. Zmiany często występują na dłoniach, stopach, rzadziej na pośladkach. U wielu chorych występuje łuszczyca paznokci. Na narządach płciowych i w okolicach fałdów skórnych zlokalizowana jest łuszczyca wysiękowa. Łuszczyca dłoni występuje w kilku odmianach, m.in. zwyczajnej i krostkowej.

Łuszczyca plackowata (Psoriasis Vulgaris) jest najczęściej występującą postacią tej choroby, stanowiącą około 80% przypadków. Pojawia się w postaci czerwonych wykwitów, tzw. rumieni, które zwykle są uniesione ponad poziom skóry z powodu stanu zapalnego i są zazwyczaj pokryte warstwą białosrebrzystej łuski. Zmiany te zwykle występują na kolanach i łokciach, skórze głowy lub dolnej części pleców.

Łuszczyca kropelkowata charakteryzuje się „zmianami kropelkowatymi”, czyli małymi, czerwonymi plamkami, które pojawiają się na tułowiu lub kończynach. Zwykle nie są tak wypukłe jak zmiany przy łuszczycy plackowatej. Łuszczyca kropelkowata zaczyna się po raz pierwszy w dzieciństwie lub w młodości i często pojawia się nagle, może pojawiać się po infekcjach.

Łuszczyca odwrócona pojawia się w postaci jaskrawoczerwonych zmian, które są gładkie i błyszczące. Występują głównie w fałdach skórnych – we wrażliwych obszarach, takich jak pachy i inne fałdy skórne, jak pachwiny, lub pod piersiami bądź pośladkami. Są to również obszary, które mogą ulec podrażnieniu z powodu tarcia i/lub pocenia się.

Łuszczyca krostkowa występuje głównie u dorosłych i charakteryzuje się wykwitami w postaci krostek zakończonych białymi pęcherzami z ropą (które nie zawierają bakterii i nie są zakaźne). Skóra wokół tych wykwitów może być zaczerwieniona i mogą one być skupione w jednym miejscu lub zajmować większe obszary ciała.

Łuszczyca erytrodermiczna ma charakter zapalny i dlatego często obejmuje większość powierzchni ciała. Rozległe zaczerwienienie skóry sprawia, że łuski odrywają się w dużych płatach, co powoduje silny ból i dyskomfort. Towarzyszy jej również przyspieszone bicie serca i gorączka, a także silny świąd. Łuszczyca erytrodermiczna jest najcięższą postacią łuszczycy. 

Łuszczycowe zapalenie stawów (łuszczyca stawowa) czasem towarzyszy łuszczycy skórnej. Ten rodzaj choroby objawia się sztywnością, obrzękiem i bólem stawów. Łuszczyca stawów atakuje głównie stawy dłoni i stóp.

Występuje u 25 procent chorych na łuszczycę i bardzo często jest mylona z grzybicą paznokci. Często towarzyszy łuszczycy stawowej. Jej objawem jest powstanie w płytce paznokcia punktowych wgłębień oraz żółto-brązowych plam. W zaawansowanej postaci choroby dochodzi do onycholizy, czyli oddzielenia płytek paznokciowych, a paznokcie stają się matowe, kruche, zgrubiałe i poprzecinane licznymi bruzdami.

Genetyka
Badania wskazują, że w większości przypadków łuszczyca jest chorobą dziedziczną, ponieważ częstość jej występowania jest wysoka wśród krewnych osób dotkniętych tą chorobą. Uważa się, że niektóre geny mogą być powiązane z łuszczycą, ale dokładny sposób dziedziczenia nie został jeszcze dobrze poznany.

Skąd się bierze łuszczyca?

Infekcje
Infekcje są często związane z wysiewem wukwitów łuszczycowych. Bakterie, zwłaszcza paciorkowce, są najczęstszymi patogenami i są powiązane z wysiewem łuszczycy kropelkowej. Wiadomo, że ludzki wirus niedoboru odporności (HIV), chociaż nie jest bezpośrednią przyczyną łuszczycy, zwiększa prawdopodobieństwo rozwoju jej cięższej postaci.

Stres
Stres psychiczny nasila tę chorobę, a w niektórych przypadkach może być przyczyną pojawienia się jej pierwszych objawów. 

Leki
Niektóre leki – szczególnie lit, leki przeciwmalaryczne i leki na nadciśnienie – mogą wywoływać łuszczycę. Objawy łuszczycy mogą również powrócić, gdy jej leczenie zostanie nagle przerwane. W takich przypadkach objawy w trakcie nawrotu bywają często ciężkie.

Czy łuszczyca jest wyleczalna?
Niestety obecnie nie ma możliwości definitywnego wyleczenia łuszczycy. Dostępne leki łagodzą jej przebieg, doprowadzając u niektórych pacjentów do długich okresów remisji choroby. Zaostrzenia mogą wywołać różne czynniki prowokujące, zwłaszcza silny stres i infekcje. Do leczenia miejscowego łuszczycy najczęściej stosowane są kremy lub maści zawierające kortykosteroidy lub środki keratolityczne. 

Produkty nawilżające i emolienty

Produkty nawilżające i emolienty są stosowane do pielęgnacji wspomagającej i są korzystne w fazie remisji, jak również zaostrzenia łuszczycy. 

Środki keratolityczne

Leczenie miejscowe i środki keratolityczne są niezbędne w leczeniu łuszczycy. Wspomagają skuteczność każdej ogólnoustrojowej terapii lekowej. W początkowej fazie keratotycznej (nazwa nadana fazie, w której zaczynają tworzyć się blaszki łuszczycowe) najbardziej korzystne działanie mają środki keratolityczne ze względu na swoje właściwości złuszczające. Pomagają redukować łuski blaszek łuszczycowych, złuszczając nadmiar skóry. Środki te można stosować w połączeniu z produktami nawilżającymi i emolientami. 

Stosowane miejscowo kortykosteroidy

Stosowane miejscowo kortykosteroidy są skuteczne w każdym momencie, ale nie powinny być używane w sposób ciągły przez długi czas, dlatego lekarze często rezerwują je do leczenia zaostrzenia objawów. Stosowane miejscowo kortykosteroidy mają właściwości przeciwzapalne, zmniejszając nasilenie istniejących wykwitów, jak i zapobiegając tworzeniu się nowych. Łagodzą związane z nimi podrażnienia. Kortykosteroidy o umiarkowanej sile są często stosowane w leczeniu łuszczycy twarzy, narządów płciowych lub obszarów zgięć stawowych. Często stosuje się je w połączeniu z emolientami i produktami nawilżającymi. 

Łuszczyca: jak ją leczyć? 
Kluczową kwestią w leczeniu łuszczycy jest dieta. Filarem dietoterapii łuszczycy są świeże warzywa i owoce, kasze, oleje, orzechy i ziarna. Należy znacznie ograniczyć mięso i nabiał, a także zrezygnować z wszelkich produktów wysoko przetworzonych, łącznie z sosami (majonez, keczup). Dieta w łuszczycy ma za zadanie wesprzeć układ immunologiczny poprzez spożywanie produktów działających przeciwzapalnie oraz nasycenie organizmu minerałami wpływającymi na skórę (cynk, selen, magnez). Bardzo ważne jest dostarczanie witamin z grupy B oraz magnezu, wspierających działanie układu nerwowego (zmiany łuszczycowe nasilają się po wystąpieniu stresu). Szczególną uwagę należy zwrócić na produkty zawierające kwasy tłuszczowe omega-3, które skutecznie redukują stan zapalny. Ich źródłem jest olej lniany, orzechy włoskie, migdały, ryby morskie (łosoś, sardynki, makrela).Warto stosować zioła przeciwzapalne, jak pokrzywa i czystek. Należy unikać spożywania alkoholu.

Nieleczona łuszczyca zwiększa ryzyko wystąpienia reumatoidalnego zapalenia stawów, czy choroby Leśniowskiego-Crohna. Skutkiem nieleczonej łuszczycy może być erytrodermia łuszczycowa. To bardzo ciężki stan zapalny, ze zmianami zapalnymi obejmującym do 90 procent powierzchni ciała. 

Niedobór lipidów skóry i substancji wiążących wodę, takich jak Mocznik i inne NMF

Formuła z Ceramidem uzupełnia barierę ochronną skóry i ogranicza utratę wilgoci.
Mocznik i inne NMF wiążą wodę i łagodzą suchość, łuszczenie się i świąd skóry. Dodatkowo Mocznik wspomaga złuszczanie się nadmiernie nagromadzonych komórek warstwy rogowej naskórka.

Regularne stosowanie kremów i balsamów nawilżających jest ważne i powinno być kontynuowane zarówno w okresie zaostrzenia objawów, jak i w okresie remisji. Emolienty stosuje się w celu wygładzenia suchej, szorstkiej skóry, złuszczenia warstwy rogowej naskórka i zmniejszenia grubości łuski pokrywającej wykwity łuszczycowe. Emolienty najczęściej stosowane w dermatologii działają poprzez tworzenie okluzyjnej warstwy, która ogranicza parowanie wody i pomaga utrzymać nawilżenie powierzchni skóry. 

Produkty nawilżające to emolienty wzbogacone naturalnymi czynnikami nawilżającymi (NMF). NMF zwiększają również nawilżenie skóry w warstwie rogowej naskórka, ponieważ zatrzymują i wiążą wodę. Bardziej zaawansowane produkty nawilżające zawierają również Ceramidy, które wzmacniają barierę ochronną skóry. 

Regularne stosowanie produktów nawilżających jest ważne i powinno być kontynuowane zarówno w okresie zaostrzenia objawów choroby, jak i w okresach remisji. Gęstsze, bardziej okluzyjne kremy i maści są zwykle bardziej skuteczne niż lżejsze balsamy.